Voor het ontwijken van aerosolen is zelfs de ventilator een slecht idee

De stammenstrijd is voorbij: iedereen is het erover eens dat het coronavirus Sars-CoV-2 ook via heel kleine druppels, aerosolen, kan worden overgebracht. Maar onduidelijk is nog hoe belangrijk die route is.

De stammenstrijd begon niet lang na het uitbreken van de corona-epidemie. Deskundigen belandden, of ze wilden of niet, in een van de twee kampen: de grote druppels versus de aerosolen. Het leek alsof er maar een weg was, waardoor het coronavirus kon gaan van mens naar mens. En in de strijd om het gelijk gingen niet alleen wetenschappelijke feiten heen en weer, maar ook de nodige modder. 

In het kamp van de aerosolen zaten de critici, die verder keken maar naar eigen zeggen monddood werden gemaakt

Het kamp van de grote druppels was het bastion van gevestigde organisaties, zoals de wereldgezondheidsorganisatie WHO en in Nederland het RIVM. In het kamp van de aerosolen zaten de critici, die verder keken maar naar eigen zeggen monddood werden gemaakt. Dat kamp zou vooral worden bevolkt door ingenieurs die niets van virussen weten, terwijl het kamp van de grote druppels werd aangevoerd door gerenommeerde virologen en epidemiologen.

Zo gek is dat laatste niet. Sars-CoV-2 was een nieuw virus. Verrast door zijn komst zijn deskundigen om te beginnen gaan kijken naar vergelijkbare virussen die eerder langskwamen. En voor de meeste virale luchtweginfecties geldt dat ze worden overgebracht door grote druppels die worden uitgehoest en -geniest. 

Groot betekent in dit verband groter dan 5 micrometer (5 miljoenste meter). Die grote druppels blijven niet lang in de lucht hangen, maar vallen al snel naar de aarde. Ze kunnen iemand direct via inademing infecteren als die dichtbij staat, en indirect via de oppervlakten waarop ze belanden. Vandaar het advies afstand te houden, mondkapjes te dragen waar afstand niet mogelijk is, en regelmatig de handen te wassen.

Het is lastig om uit aerosolen complete virusdeeltjes te plukken

De critici hebben steeds gewaarschuwd dat hiermee een belangrijk risico wordt genegeerd: verspreiding van het virus via aerosolen in de lucht, met name in afgesloten ruimten met onvoldoende ventilatie. In verscheidene studies, in binnen- en buitenland, is aangetoond dat druppeltjes kleiner dan 5 micrometer lang in een ruimte kunnen blijven hangen, en via luchtkanalen kunnen worden verspreid. 

Dat is op zich niet verrassend. De vraag die erop volgt is of die aerosolen ook het virus bij zich kunnen hebben. Ook dat is inmiddels aangetoond in verscheidene studies. Maar vrijwel altijd indirect. Het is lastig om uit aerosolen complete virusdeeltjes te plukken. In de meeste onderzoeken is daarom gekeken naar sporen van erfelijk materiaal van het virus. Dat wordt inderdaad gevonden, maar daarmee staat nog niet vast dat het virus ook in infectueuze vorm wordt meegedragen. Bovendien is nog onduidelijk in welke concentraties ze voorkomen én hoeveel virusdeeltjes iemand binnen moeten krijgen om Covid-19 op te lopen.

Ook gerichte luchtstromen met een ventilator tegen de hitte, wordt sterk afgeraden 

Dat heeft organisaties als de WHO en het RIVM tot de erkenning gebracht dat het coronavirus via de lucht, met aerosolen, kan worden overgebracht. Er zitten in die route nog zo veel onbekenden dat je geen relatie kunt berekenen tussen bron en effect, zoals virologen doen, maar uit voorzorg moet ook deze weg zoveel mogelijk worden geblokkeerd. 

Dat betekent dat zorgvuldig moet worden gekeken naar de ventilatie van gebouwen waar veel mensen bijeenkomen, zoals scholen. Het RIVM, wetenschappers en installateurs roepen in koor dat je vooral niet lucht moet recirculeren in één ruimte, want daarmee hou je mogelijk besmette aerosolen alleen maar langer in de lucht. Ook gerichte luchtstromen van de ene naar de ander persoon, bijvoorbeeld met een ventilator tegen de hitte, wordt sterk afgeraden in publieke ruimten. 

Maar met een ventilatiesysteem dat de lucht in een heel gebouw circuleert, voldoende lucht van buiten haalt, en voldoet aan de geldende normen, is het risico van infectie via aerosolen waarschijnlijk veel kleiner dan langs de weg van grote druppels, aldus het RIVM.